حضرت علی علیهالسلام
تحولات ماه های اخیر در منطقه، از عراق و سوریه گرفته تا یمن، بار دیگر بحث میزان و عمق نفوذ منطقه ای ایران را به طور جدید مطرح کرده است. در همین زمینه، یک نشریه آمریکایی به موضوع تلاش برخی دولت های منطقه برای مهار ایران پرداخته و چنین چیزی را یک «مأموریت غیرممکن» برای آن ها دانسته است.
به گزارش «تابناک»، نشریه آمریکایی «نشنال اینترست» در مطلبی که در پایگاه اینترنتی خود منتشر کرده می نویسد هرچند توافق نهایی ایران و گروه 1+5 به حل و فصل مسئله هسته ای ایران منجر خواهد شد، اما این به معنای پایان نفوذ ایران در خاورمیانه نیست. به عقیده این نشریه، ایران قدرتمندتر از آن است که بتوان آن را مهار کرد و مهار ایران یک «مأموریت غیرممکن» است.
در این مطلب اشاره شده که تلاش برای جلوگیری از حصول توافق هسته ای ایران، سبب شکل گیری اتحادهای غیرمنتظره ای شده است. عربستان سعودی در خفا تمایل خود به همکاری با رژیم اسرائیل برای جلوگیری از توافق هسته ای ایران را اعلام کرده؛ هرچند به طور همزمان، در تریبون های رسمی از تفاهم ایران و 1+5 استقبال کرده اند.
بر هیچ کسی پوشیده نیست که برخی کشورهای همسایه ایران در منطقه خلیج فارس و همچنین رژیم سرائیل، نظر مثبتی به برنامه هسته ای ایران ندارند. آن ها نگران این هستند که توافق هسته ای، راه را برای دوستی ایران و آمریکا فراهم کرده و ضمن افزایش قدرت ایران در منطقه، سبب فاصله گرفتن آمریکا از متحدین منطقه ای خود شود.
اما چه توافق هسته ای حاصل بشود و چه نشود، ایران قدرتی قابل اعتنا در منطقه است. توافق جامع، در عمل جلوی توسعه بیشتر برنامه هسته ای ایران را خواهد گرفت و راه را برای مشارکت سازنده ایران با شرکای منطقه ای و بین المللی باز خواهد کرد.
کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس نگرانند که توافق هسته ای ایران به ضرر آن ها تمام شود و چنین توافقی فضای مانور و نفوذ بیشتری را در اختیار ایران بگذارد. به طور خاص برای عربستان سعودی، این نگرانی با تحولات اخیر در خاورمیانه – که مطلوب و مساعد آن ها نیست – تلفیق شده است. هرچه باشد، ایران مدتی است که در لبنان به قدرت مسلط تبدیل شده، جایگاه دولت بشار اسد را در سوریه تثبیت کرده و دلیل موجهی نیز برای حضور در عراق دارد.
در حقیقت، در حالی که بقیه کشورهای منطقه در مقابل تهدید داعش به زانو درآمده اند، ایران فعالانه با مبارزه با این گروه می پردازد. تحولات اخیر در یمن، سبب پیچیدگی بیش از پیش اوضاع در منطقه شده است.
کابوس کشورهای عرب منطقه درباره رها شدنشان از سوی آمریکا، چیز جدیدی نیست. در واقع، برخی استدلال می کنند که چنین امری یک جنبه ساختاری از اتحاد طرفین است، اما اکنون به شکل بارزتری بروز و ظهور پیدا کرده است.
رژیم اسرائیل نیز از توافق هسته ای ایران ابراز نگرانی کرده است. نخست وزیر این رژیم، مذاکره کنندگان آمریکایی را به کوتاه آمدن در موضوع توقف برنامه هسته ای ایران متهم می کند. وی در سخنرانی خود در کنگره مدعی شد توافق هسته ای، راه را برای دستیابی ایران به سلاح هسته ای هموار خواهد کرد. اما این استراتژی برای رژیم اسرائیل هزینه زیاد و منافع اندکی داشته است. در حال حاضر، روابط بنیامین نتانیاهو با کاخ سفید تیره و شکاف میان آن ها به طور فزاینده ای علنی شده است.
در همین حال و در شرایطی که متحدان منطقه ای آمریکا بر جلوگیری از دستیابی ایران و 1+5 به توافق هسته ای تمرکز کرده اند، ایران به تثبیت دستاوردهای خود در خاورمیانه ادامه می دهد. توافق هسته ای آن چیزی نیست که جایگاه منطقه ای ایران را تضمین کند؛ زیرا ایران هم اکنون نیز قدرتی مسلط در خاورمیانه است. ایران یک کشور بزرگ و سرشار از منابع طبیعی است و کشوری قدرتمند در منطقه بی ثبات خاورمیانه به شمار می رود.
ایران دارای جمعیتی زیاد – دو برابر عربستان سعودی – نیز هست. اما شاید مهمتر از این موارد، آن است که ایران می تواند یک خط مشی و دستور کار جدی بین المللی را هم در داخل و هم در خارج از منطقه دنبال کند.
در حال حاضر، منافع استراتژیک ایران و آمریکا در برخی موضوعات کلیدی با یکدیگر انطباق دارد؛ از جمله در مبارزه با داعش و همچنین اوضاع افغانستان در دوره پس از جنگ. ظهور داعش در عراق نشان داد که پس از تعلل اولیه، ایران به سرعت وارد عمل شده و هرآنچه لازم بود را برای مهار این گروه انجام داد.
امروز، ایران تنها بازیگر حاضر در عراق است که سطح منافع آن در این کشور سبب می شود قادر و مایل به اعزام نیروی زمینی به عراق در صورت لزوم باشد. در افغانستان، عربستان سعودی یکی از سه کشوری بود که زمانی، دولت طالبان را به رسمیت شناخت؛ اما ایران و آمریکا هر دو خواستار کنار زده شدن طالبان از قدرت بودند.
هیچ کس بر این گمان نیست که ایالات متحده می تواند و می بایست به سیاست پیش از سال 1979 خود در قبال ایران بازگردد. اما دو کشور باید در مواردی که منافع ملی شان اشتراک داشته و ایجاب می کند، به همکاری با یکدیگر بپردازند. موفقت عملیات آزادسازی تکریت نمونه ای از نتایج مشارکت محدود ایران و آمریکا بود.
توافق هسته ای می تواند سبب تسهیل چنین همکاری هایی شود. چنین پیش بینی می شود که آینده تعاملات بین المللی ایران به حل و فصل موضوع هسته ای بستگی درد. اما در شرایط کنونی، ایران برای قدرتمند شدن و تقویت جای پای خود در منطقه، نیازی به توافق هسته ای ندارد. در شرایطی که بازیگران منطقه ای مشغول تلاش برای ضربه زدن به مذاکرات هسته اند تا از این طریق به زعم خود سبب تضعیف ایران شوند، ایران همچنان به تثبیت حضور و نفوذ خود در منطقه می پردازد.
منبع: تابناک
پاسکال